Dạy trẻ tư duy ngược có phải điều quá mạo hiểm không?

Trẻ tư duy ngược là một khái niệm còn khá xa lạ đối với nhiều bậc phụ huynh, bởi vì nhiều người vẫn còn lầm tưởng con còn nhỏ nên kỹ năng này thực sự chưa cần thiết khi trẻ còn nhỏ. Tuy nhiên bởi vì tính quan trọng và khó học hỏi nên bố mẹ cần phải dạy và rèn luyện cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ để con có thể ứng dụng tốt trong tương lai.

Tư duy ngược là gì?

Tư duy ngược là tư duy nhìn nhận vấn đề theo nhiều chiều hướng khiến một việc nào đó thất bại. Thay vì suy nghĩ theo những chiều hướng tích cực hoặc kết quả mình mong muốn, người có tư duy ngược sẽ suy nghĩ theo hướng ngược lại và có thể là tiêu cực hơn nhưng có thể giúp họ phát hiện kịp thời những lỗ hổng, các cơ hội tiềm ẩn và kịp thời ứng dụng, sửa chữa và khắc phục.

Dưới đây là một câu chuyện ví dụ về tư duy ngược giúp bạn hình dung rõ hơn về tư duy ngược:

“Anh A kinh doanh bán điện thoại, khi lên kế hoạch kinh doanh, thay vì chỉ tư duy theo chiều hướng đặt mục tiêu bán tốt và xây dựng chiến lược, anh A thử đặt ra vấn đề rằng tháng này có thể chỉ kiếm được doanh thu bằng 1/3 kế hoạch, vấn đề có thể nhà sản xuất cắt hợp đồng từ đó không có hàng để bán… để đánh giá lại tình hình, chủ động lường trước tình huống bất ngờ cũng như có kế hoạch dự phòng“

Ưu nhược điểm của sự tư duy ngược với trẻ

Ưu điểm

Trẻ tư duy ngược sẽ suy nghĩ các vấn đề theo các chiều hướng từ đó có thể phán đoán nhanh vấn đề, nâng cao kỹ năng ứng biến, thích nghi và tư duy sáng tạo. Đồng thời trẻ tư duy ngược sẽ tạo được sự khác biệt đối với các bạn khác, xu hướng làm việc và giải quyết tình huống khác biệt, không đi theo những lối mòn. Giúp trẻ khám phá thêm nhiều điều mới mẻ, tạo ra những cách riêng biệt cho mình và có những kết quả, thành tựu mới.

Ngoài ra trẻ tư duy ngược còn giúp tăng khả năng tư duy phản biện, khả năng đánh giá và thích ứng, chuẩn bị cho những tình huống xấu hoặc thay đổi bất ngờ có thể xảy ra.

Nhược điểm

Ngoài những ưu điểm, trẻ tư duy ngược cũng còn một số mặt hạn chế mà bố mẹ cần hiểu rõ để có thể rèn luyện con kỹ năng này một cách hiệu quả.

• Trẻ cần phải có mức độ nhận thức tốt để có thể suy nghĩ được nhiều chiều hướng của vấn đề, đồng thời cân bằng được suy nghĩ tiêu cực và tích cực, tránh trường hợp quá tập trung vào 1 tình huống làm phản tác dụng.
• Trẻ cần có nhiều kinh nghiệm và am hiểu sâu trong cuộc sống để có thể tư duy ngược, vì đa số trẻ sẽ thường không thể suy nghĩ được nhiều chiều hướng mà chỉ đăm đăm vào chiều hướng mà bé thích.
• Việc tư duy ngược sẽ rất cần nhiều thời gian và công sức để suy nghĩ kỹ lưỡng để có những tư duy có ích.

Vì vậy trẻ tư duy ngược cần có mức độ nhận thức và kinh nghiệm tương đối sâu và rộng, đồng thời không được lạm dụng. 

Các bước vận dụng tư duy ngược cho trẻ

Cách rèn luyện kỹ năng để trẻ tư duy ngược có thể vận dụng theo 4 bước sau:

• Xác định vấn đề: Đầu tiên cần xác định vấn đề đó có thể xảy ra kết quả nào Sau đó hãy xem xét các kết quả ngược lại có thể xảy ra. 
• Xác định các lý do của vấn đề: Tổng hợp lại những vấn đề hoặc kết quả có thể xảy ra ở bước trên, sau đó suy nghĩ những lý do dẫn đến vấn đề đó.
• Tìm thêm góc nhìn mới: Tìm những hướng đi và góc nhìn khác cho vấn đề, xem xét những ý tưởng giải quyết, giải pháp mới.
• Lật kết quả: Đánh giá lại toàn bộ những vấn đề và hướng giải quyết của chúng. Sau đó xem xét có phù hợp hay không và chuẩn bị trước khi gặp các vấn đề đó.

Bố mẹ có thể diễn giải 4 bước cơ bản trên để giúp trẻ hiểu, học hỏi và làm theo khi có một tình huống nào đó. Với 4 bước trên, đôi lúc bé vẫn chưa có thể làm quen và ghi nhớ chúng mỗi khi gặp một sự vật sự việc gì đó bởi theo quán tính bé vẫn sẽ làm theo những gì mà mình suy nghĩ đầu tiên. Vì vậy bố mẹ cần kiên nhẫn để dạy con từ từ. Khi trẻ có thể làm theo tuần tự các bước trên đối với một tình huống nào đó, bé thực sự đã có thể hiểu rõ và áp dụng kỹ năng tư duy ngược.

Những cách rèn luyện tư duy ngược cho trẻ hiệu quả

Tư duy ngược mang đến nhiều tích cực cho trẻ nhưng cũng có một số mặt hạn chế, chính vì vậy bố mẹ cần rèn luyện tư duy ngược cho trẻ một cách phù hợp để đem lại hiệu quả thông qua những cách sau.

Dạy con tư duy phản biện

Một trong những cách để rèn luyện trẻ tư duy ngược là dạy con tư duy phản biện. Tư duy phản biện giúp bé tổng hợp và đánh giá những thông tin, tình huống một cách khách quan thông qua việc quan sát, giao tiếp và tư duy đến các vấn đề liên quan. Từ đó có thể nhìn sự vật sự việc theo nhiều chiều hướng khác nhau.

Bố mẹ có thể dạy trẻ tư duy phản biện bằng cách yêu cầu bé quan sát và đưa ra kết luận cụ thể cho một khía cạnh của sự việc. Đồng thời cho con biết so sánh các vấn đề, sự việc với nhau, chỉ ra sự giống và khác nhau, cái nào tốt hơn và cái nào xấu hơn. Điều này sẽ giúp trẻ tư duy nhiều hơn, hình thành cách suy nghĩ về nhiều chiều hướng khác nhau.

Dẫn dắt trẻ với từng câu hỏi cụ thể

Quá trình con tự đặt câu hỏi đến câu trả lời sẽ giúp trẻ học hỏi và ghi nhớ nhanh hơn rất nhiều. Với những câu hỏi ngược lại với vấn đề được đặt ra trước đó sẽ dễ dàng thu hút trẻ tìm ra câu trả lời, đồng thời sẽ giúp trẻ suy nghĩ thêm nhiều chiều hướng đối với vấn đề đó.

Lúc đầu bố mẹ nên hỗ trợ trong những tình huống bằng cách đưa ra cho con những câu hỏi ngược, cụ thể và rõ ràng để con suy nghĩ cách giải quyết. Sau đó khi con quen dần với những câu hỏi này, hãy khuyến khích bé tự đặt câu hỏi cho chính mình, suy nghĩ và giải quyết câu hỏi đó.

Ví dụ: Nếu bé muốn mua 1 món đồ chơi mới, bố mẹ hãy dạy con đặt những câu hỏi như sau: Tại sao con muốn mua món đồ này? Món đồ này liệu có cần thiết đến vậy không? Nếu không mua món đồ chơi này con sẽ như thế nào? Từ những câu hỏi này, trẻ sẽ suy nghĩ sâu hơn về vấn đề, và nhận ra rằng liệu món đồ đó bé có thật sự phù hợp hay không và tìm ra quyết định phù hợp.

Trò chơi đối nghịch

Thông qua sự vui nhộn của những trò chơi, trẻ sẽ dễ dàng học tập và tiếp thu nhanh hơn nhiều so với những phương pháp thông thường khác. Để rèn luyện trẻ tư duy ngược, các trò chơi đối nghịch là phương pháp rất hữu ích. Đây là những trò chơi yêu cầu trẻ phải tìm ra những phương pháp, cách thức, từ ngữ khác so với những phương pháp, cách thức, từ ngữ thường dùng.

Những trò chơi đối nghịch bố mẹ nên chơi cùng con như: Tìm từ đồng nghĩa trái nghĩa, tìm sự khác nhau giữa 2 bức tranh,…

Những trò chơi này vốn đơn giản nhưng lại kích thích óc suy luận, tư duy của trẻ, làm giàu vốn từ, khả năng quan sát và suy nghĩ nhiều chiều hướng khác nhau của trẻ.

Tư duy ngược là một kỹ năng cần thiết cho mỗi người cùng như cho trẻ em, giúp trẻ tạo nên cá tính riêng, suy nghĩ riêng. Đồng thời có thể đánh giá, phán đoán nhanh và thích nghi nhanh đối với một vấn đề. Tuy nhiên trẻ tư duy ngược cần rất nhiều kỹ năng và kinh nghiệm, đặc biệt là nhận thức tốt.

Ngoài ra bố mẹ có thể tham khảo các khóa học kỹ năng cho bé như khóa học DreamUP tại UPO. Đây là khóa học rèn luyện khả năng tư duy tự thức và khai phóng cho trẻ nhận thức được bản thân và những sự việc xung quanh, nhìn nhận vấn đề một cách có chiều sâu và chiều rộng.

Bố mẹ hãy đăng ký khoá học DreamUP cho con ngay TẠI ĐÂY!

Tác giả/Tham vấn: LÊ ĐẶNG MINH NHẬT

Founder - CEO Công Ty CP Tiềm Năng Vô Hạn UPO

Thầy Lê Đặng Minh Nhật là nhà đào tạo, nhà nghiên cứu tâm lý giáo dục vời hơn 10 năm giảng dạy và đào tạo hơn 30.000 học viên toàn quốc. Thầy cũng là nhà huấn luyện và tư vấn cho đội ngũ nhân sự và khách hàng của các tập đoàn và doanh nghiệp: FPT, PQC hospitality, J&T express, Amyra, ILA, RMIT, AIA EXCHANGE, Chubb Life, Global Media…

"Giáo dục nào đâu phải là quần áo để khoác lên cho đẹp, bởi giáo dục vốn dĩ là khơi dậy cái đẹp từ bên trong mỗi đứa trẻ" chính là châm ngôn của thầy trong giáo dục con trẻ.