Dạy kỹ năng sống ở trường học – Giáo dục đổi mới tương lai

Các kỹ năng sống đang ngày càng trở nên quan trọng cho trẻ hơn bao giờ hết, nó quyết định khả năng phát triển của trẻ hiện tại và cả tương lai. Vì vậy nhiều nơi đang áp dụng rèn luyện cho học sinh các kỹ năng sống ở trường phù hợp. Những kỹ năng này cần được áp dụng như thế nào, thông qua các phương pháp nào sẽ được giải đáp rõ trong bài viết dưới đây.

Kỹ năng sống được hiểu là gì?

Theo Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hoá liên hiệp quốc (UNESCO): “Kỹ năng sống gắn với 4 trụ cột của giáo dục thế kỷ XXI: Học để biết – Học để làm – Học để chung sống – Học để làm người. Theo đó kỹ năng sống được định nghĩa là những năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày”.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO): “Kỹ năng sống là những kỹ năng mang tính tâm lý xã hội và kỹ năng về giao tiếp được vận dụng trong các tình huống hàng ngày để tương tác một cách có hiệu quả với người khác, giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày”.

Theo Quỹ cứu trợ Nhi đồng liên hiệp quốc (UNICEF): “Kỹ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. Tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và kỹ năng”.

Vai trò của kỹ năng sống với trẻ em

Dù trẻ có giỏi và thông minh đến đâu nhưng nếu thiếu các kỹ năng sống hằng ngày trẻ cũng không thể thích nghi và hòa nhập với mọi người cũng như có thể khẳng định giá trị của bản thân. Vì vậy việc rèn luyện kỹ năng sống với trẻ em là điều rất quan trọng, nó không những ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ hiện tại mà còn giúp trẻ có thể phát triển nhân cách và trưởng thành trong tương lai.

Khi trang bị cho trẻ đầy đủ các kiến thức về kỹ năng sống, trẻ có thể xử lý các tình huống một cách hiệu quả và nhanh chóng. Bởi vì trẻ sớm ý thức được cách tự lập, tự chủ được bản thân thông qua các kỹ năng, từ đó có những thay đổi tích cực về suy nghĩ, hành vi và cảm xúc đối với sự vật sự việc xung quanh trẻ. Đồng thời các kỹ năng này cũng giúp trẻ nâng cao sức khỏe và phát triển tốt hơn sau này.

Nhiệm vụ của việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ ở trường học

Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ ở trường học để có thể giúp ích và nâng cao chất lượng học tập, chất lượng sống của bé và hướng cho bé đến những thay đổi tích cực và lành mạnh hơn cho hiện tại và mai sau.

Việc học các kỹ năng sống ở trường cần phải phù hợp với lứa tuổi của trẻ và liên tục ở mọi cấp học. Từ mầm non đến học sinh THPT các trẻ đều cần những kỹ năng riêng phù hợp với bản thân.

Đối với trẻ mầm non

Đối với những trẻ đang ở độ tuổi mầm non, việc giáo dục các kỹ năng sống rất quan trọng. Bởi vì độ tuổi này trẻ vẫn chưa thể hiểu hết về những điều xung quanh nên kỹ năng sống dạy trẻ lúc này sẽ tập trung vào các kỹ năng giúp trẻ có nhận thức, hành vi, tình cảm phù hợp với các nhu cầu của bản thân trẻ, đồng thời có thể xử lý được các tình huống phát sinh trong cuộc sống.

Vì vậy ở độ tuổi mầm non, trẻ nên được rèn luyện những kỹ năng sống cơ bản nhất và hướng dẫn kỹ nhất. Vì đây sẽ là nền tảng để rèn luyện những kỹ năng sống tiếp theo cho trẻ.

Một số kỹ năng sống mà bố mẹ và giáo viên nên dạy trẻ ở độ tuổi mầm non là: Kỹ năng tự chăm sóc bản thân, kỹ năng tự bảo vệ bản thân, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự lập,… Bố mẹ có thể dựa vào độ tuổi và nhận thức hiện tại của trẻ để dạy trẻ những kỹ năng phù hợp nhất.

Đối với học sinh tiểu học

Khi trẻ vào tiểu học, trẻ được làm quen và tiếp xúc với các bạn, môi trường hoàn toàn mới. Đồng thời, ở bậc tiểu học là lúc trẻ bắt đầu hình thành những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi riêng của mình. Trẻ sẽ bắt đầu có nhiều thắc mắc cần giải đáp hơn, có nhiều trạng thái cảm xúc hơn như tự hào khi học giỏi, thậm chí là che giấu khi làm việc sai,…

Vì vậy đây chính là thời gian phù hợp để trẻ cần trang bị những kỹ năng sống ở trường để có thể hòa nhập với tất cả mọi người, học tập hiệu quả, chủ động, tự lập và tự tin hơn… Ngoài ra, kỹ năng sống ở trường cho học sinh tiểu học cũng chính là nền tảng phát triển của trẻ trong tương lai.

Một số kỹ năng sống ở trường tiểu học mà bố mẹ nên tham khảo cho trẻ như: Kỹ năng bảo vệ bản thân, kỹ năng giới tính, kỹ năng tự lập, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng tư duy sáng tạo, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng quản lý thời gian,…

Đối với học sinh THCS

Đối với độ tuổi học sinh THPT, trẻ đang đối mặt với giai đoạn chuyển từ trẻ em sang người lớn hay “tuổi dậy thì”, “tuổi khủng hoảng”, “tuổi nổi loạn”,… Với giai đoạn này trẻ sẽ có rất nhiều sự thay đổi cả về tâm lý và thể chất. Trẻ sẽ cao lớn hơn và có nhiều sự thay đổi về cơ thể như tâm sinh lý, tư duy và cách nhận thức vấn đề, các mối quan hệ,…

Đồng thời trẻ sẽ những suy nghĩ riêng của bản thân và thường bị tác động, ảnh hưởng từ bạn bè và những người xung quanh, dễ bị cuốn và những thứ không có thật như game, nhân vật trong truyện, thế giới ảo trên mạng,… Cái tôi của trẻ cũng bắt đầu lớn hơn, trẻ sẽ rất dễ vui nhưng cũng dễ buồn, tự tôn nhưng lại dễ tự ti,… Vì vậy bố mẹ thường sẽ gặp các vấn đề với con trong giai đoạn này như không thể hiểu, dạy dỗ và nói chuyện với con, thậm chí có thể xảy ra mâu thuẫn về những quan điểm, suy nghĩ,…

Kỹ năng sống dành cho học sinh có vai trò quan trọng bởi những kỹ năng này sẽ giúp bé có một cái nhìn tích cực và đúng đắn hơn với những sự việc xảy ra xung quanh, ý thức được hành vi nào đúng hành vi nào sai trái để tránh khỏi các tác động tiêu cực từ môi trường hoặc những người xung quanh trẻ. Đồng thời giúp trẻ định hướng tốt và phát triển hơn trong tương lai thông qua những kiến thức và kỹ năng của mình.

Ở độ tuổi học sinh THCS bố mẹ cần tham khảo những kỹ năng sống ở trường cho con như: Kỹ năng tự nhận thức, kỹ năng điều chỉnh và quản lý cảm xúc, kỹ năng quản lý thời gian, kỹ năng đặt mục tiêu, kỹ năng ứng phó với căng thẳng, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, kỹ năng ứng xử, kỹ năng xác định mục tiêu,…

Đối với học sinh THPT

Đối với độ tuổi học sinh THPT hay là độ tuổi thanh niên học sinh. Đây là giai đoạn con bắt đầu trưởng thành về thể chất, suy nghĩ và hành vi của mình nhưng vẫn chưa thể trưởng thành về mặt xã hội. Các mối quan hệ trong giai đoạn này cũng dần được cải thiện tốt hơn so với độ tuổi THCS.

Tuy nhiên đối với độ tuổi này, con cần được lắng nghe và tự chủ nhiều hơn đối với cuộc sống của mình và có thể giải quyết được một số vấn đề của chính mình. Nhưng tình trạng chung hiện nay là nhiều bố mẹ vẫn cho rằng con còn quá nhỏ để có thể tự quyết định, đặc biệt là những quyết định liên quan đến tương lai như chọn nghề nghiệp phù hợp. Đây cũng là một trong những lý do mà bố mẹ thường xuyên gây sức ép đối với con và muốn con làm theo ý của mình, dẫn đến một số phản ứng của các em.

Trong độ tuổi này con đang lớn nhưng cũng chưa thật sự đã trưởng thành, vì vậy các kỹ năng sống trong giai đoạn này cũng vô cùng cần thiết. Một mặt để con có cái nhìn tổng quan hơn và có thể đưa ra quyết định đúng đắn nhất, một phần cũng là chuẩn bị thêm các kiến thức và kỹ năng để bắt đầu rời xa vòng tay của bố mẹ để trưởng thành.

những kỹ năng sống ở trường trong giai đoạn học sinh THPT bố mẹ nên chuẩn bị cho con như: Kỹ năng đảm nhận trách nhiệm, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng sinh tồn, kỹ năng tư tin, kỹ năng thương lượng, kỹ năng giải quyết vấn đề kỹ năng tìm kiếm xử lý thông tin, kỹ năng tư duy sáng tạo,…

Xem thêm: 5 khóa học kỹ năng sống cho học sinh cấp 3 THỰC TẾ và BỔ ÍCH NHẤT

Những loại kỹ năng sống nào nên được dạy ở trường học?

Một số kỹ năng cơ bản mà trẻ cần được giáo dục và rèn luyện ngay tại trường học như kỹ năng ở nhóm nhận thức, cảm xúc và xã hội.

Nhóm các kỹ năng nhận thức

Kỹ năng nhận thức là kỹ năng rất quan trọng đối với mỗi người chúng ta, đặc biệt là với trẻ em. Bởi vì thông qua nhận thức có thể phản ánh những suy nghĩ, hành động của trẻ đối với những sự vật sự việc xung quanh một cách chính xác. Khi trẻ được rèn luyện kỹ năng nhận thức trẻ sẽ biết được chính bản thân mình và những người xung quanh. Từ đó giúp trẻ có thể nhìn nhận mọi thứ tích cực hơn và có những hành vi đúng đắn.

Các kỹ năng sống ở trưởng có bản về nhận thức mà bố mẹ cần tham khảo cho con kỹ năng đưa ra quyết định và giải quyết vấn đề, trong đó bao gồm các kỹ năng khác như kỹ năng thu thập thông tin và đánh giá hệ quả của những hành vi hiện tại đối với bản thân và người khác, xác định nhiều giải pháp khác nhau cho cùng một vấn đề, kỹ năng phân tích các ảnh hưởng của những giá trị, thái độ và động cơ của bản thân hay những người khác.

Đồng thời kỹ năng suy nghĩ có phán đoán và kỹ năng tư duy sáng tạo cũng là những kỹ năng quan trọng cần có trong nhóm kỹ năng nhận thức.

Nhóm các kỹ năng xã hội

Kỹ năng xã hội là những kỹ năng giúp con người có thể tương tác và giao tiếp với những người khác tạo ra những mối quan hệ tốt đẹp với nhau. Đây là một trong những kỹ năng cần thiết đối với trẻ.

Kỹ năng xã hội giúp cho trẻ dễ thích nghi với nhiều môi trường khác nhau, có thêm nhiều mối quan hệ bền chặt, khắng khít từ đó có thể giúp đỡ lẫn nhau tốt lên. Đồng thời kỹ năng này sẽ giúp trẻ có thể phát triển tốt hơn trong tương lai, giảm các cảm xúc tiêu cực, bé trở nên hòa đồng và thấu hiểu những người xung quanh.

Một số kỹ năng thuộc nhóm kỹ năng xã hội mà trẻ cần có như kỹ năng giao tiếp, kỹ năng đàm phán thương lượng và từ chối, kỹ năng quan hệ xã hội, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thông cảm chia sẻ,…

Nhóm các kỹ năng cảm xúc

Kỹ năng cảm xúc là những kỹ năng giúp trẻ có thể điều chỉnh cảm xúc cá nhân theo hướng tích cực để có những hành vi phù hợp để có thể giải quyết các vấn đề một cách hiệu quả. Với nhóm kỹ năng này, trẻ em sẽ được hướng dẫn những cách nhận thức và quản lý cảm xúc, biết quan tâm những người xung quanh, đưa ra những quyết định đúng đắn và có trách nhiệm, thiết lập các mối quan hệ tốt đẹp và giải quyết các tình huống một cách hiệu quả.

Một số kỹ năng cảm xúc cơ bản mà trẻ cần rèn luyện như kỹ năng quản lý căng thẳng, kỹ năng quản lý cảm xúc, kỹ năng tự điều chỉnh,…

Các phương pháp rèn luyện kỹ năng sống ở trường học hiện nay

Các phương pháp rèn luyện kỹ năng sống ở trường học hiện nay đang được thực hiện hiệu quả bởi kết hợp giữa 2 hình thức lý thuyết và thực hành giúp trẻ có thể hiểu rõ vấn đề và ứng dụng phù hợp. Tuy nhiên những kỹ năng rèn luyện này vẫn cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa phụ huynh và gia đình để tạo môi trường học tập cho trẻ tốt nhất.

Qua các môn học, giờ học

Rèn luyện kỹ năng sống ở trường qua các môn học, giờ học là phương pháp hiệu quả vì nó sẽ được tích hợp vào những môn học, từ đó giảng dạy cho trẻ những kiến thức thông qua giảng dạy và thực hành. Giáo viên áp dụng những phương pháp như giáo dục chủ động, lấy học sinh làm trọng tâm từ đó tổ chức các hoạt động thực hành thông qua những nội dung và kiến thức của môn học để các em thích thú hơn trong việc học tập và dễ dàng hiểu và vận dụng các kiến thức đó vào cuộc sống hằng ngày.

Qua các chương trình ngoại khóa

Hoạt động ngoại khóa là phương pháp giảng dạy kỹ năng sống được áp dụng nhiều nhất hiện nay. Thông qua những hoạt động này có thể rèn luyện cho trẻ nhiều kỹ năng sống với những trải nghiệm thực tế dễ tiếp cận với trẻ và giúp trẻ có thể ghi nhớ và ứng dụng một cách hiệu quả hơn.

Đồng thời kết hợp với các hoạt động vui chơi, tương tác theo nhóm, sinh hoạt năng khiếu sẽ giúp trẻ nâng cao khả năng tiếp cận, hòa đồng hơn với các bạn và thầy cô. Dần dần học tập và thu nhặt được nhiều kỹ năng cần thiết khác.

Tùy vào tường học và giáo viên sẽ tạo cho học sinh những chương trình ngoại khóa phù hợp với trẻ.

Qua các chương trình hướng nghiệp

Những hoạt động hướng nghiệp cũng là nơi phù hợp để lồng ghép các bài giảng kỹ năng sống cho trẻ học tập một cách hiệu quả nhất. Thông qua những chương trình này trẻ có thể học hỏi được nhiều kiến thức về nghề nghiệp cũng như những kỹ năng được khuyến khích học hỏi để có thể phát triển nghề nghiệp hay công việc mơ ước của trẻ trong tương lai.

Theo các chuyên đề

Đưa các bài học về kỹ năng vào một chuyên đề giảng dạy cũng là một phương pháp hiệu quả để rèn luyện cho các em học sinh. Tuy nhiên hiện nay có nhiều trường học đã áp dụng các chuyên đề về kỹ năng sống ở trường vào giảng dạy cho trẻ. Tuy nhiên vẫn chưa thực sự phổ biến vì chưa có sự thống nhất mà chỉ được sử dụng đơn lẻ tại một số địa phương.

Gắn với các hoạt động xã hội, cộng đồng

Các hoạt động cộng đồng cũng là một phương pháp để rèn luyện kỹ năng sống hiệu quả dành cho trẻ. Những hoạt động này sẽ giúp trẻ được tiếp xúc với nhiều người, hiểu biết thêm về những môi trường xung quanh trẻ. Từ đó rèn luyện được một số kỹ năng sống giúp ích cho trẻ như đồng cảm, tự lập, chia sẻ,…

Dạy kỹ năng sống ở trường học không những là nền tảng để trẻ nâng cao và phát triển bản thân ở hiện tại mà còn giúp trẻ thành công trong tương lai. Nhận thấy sự quan trọng của các kỹ năng sống mà nhà trường đã có nhiều phương pháp giảng dạy cho trẻ với nhiều phương pháp khác nhau. Ngoài ra bố mẹ có thể tham khảo thêm các khóa học kỹ năng sống cho bé tại các trung tâm uy tín, trong đó khóa học DreamUP tại UPO đang giảng dạy với phương pháp mới là tư duy tự thức và khai phóng giúp trẻ có thể dễ dàng tiếp cận với các bài học kỹ năng một cách hiệu quả nhất.

Bố mẹ hãy đăng ký khoá học DreamUP cho bé TẠI ĐÂY!

Tác giả/Tham vấn: LÊ ĐẶNG MINH NHẬT

Founder - CEO Công Ty CP Tiềm Năng Vô Hạn UPO

Thầy Lê Đặng Minh Nhật là nhà đào tạo, nhà nghiên cứu tâm lý giáo dục vời hơn 10 năm giảng dạy và đào tạo hơn 30.000 học viên toàn quốc. Thầy cũng là nhà huấn luyện và tư vấn cho đội ngũ nhân sự và khách hàng của các tập đoàn và doanh nghiệp: FPT, PQC hospitality, J&T express, Amyra, ILA, RMIT, AIA EXCHANGE, Chubb Life, Global Media…

"Giáo dục nào đâu phải là quần áo để khoác lên cho đẹp, bởi giáo dục vốn dĩ là khơi dậy cái đẹp từ bên trong mỗi đứa trẻ" chính là châm ngôn của thầy trong giáo dục con trẻ.