Dạy trẻ lịch sự nơi công cộng – Xây dựng sự văn minh từ nhỏ

Ứng xử nơi công cộng chưa bao giờ là chủ đề hết gây tranh cãi nhất là đối với việc dạy dỗ trẻ nhỏ. Hiện nay, các bậc phụ huynh thường có xu hướng yêu chiều và để trẻ được tự do khám phá thế giới mà quên mất việc dạy kỹ năng sống cho trẻ mầm non, đặc biệt là các hành vi ở nơi công cộng. Một số cha mẹ coi sự thiếu ý thức của trẻ nhỏ là “thả rông” và gây ảnh hưởng đến người khác, nhưng một số khác lại bênh vực con em mình với lý do rằng “trẻ con thì biết cái gì”. Để giải quyết tranh cãi này, bài viết dưới đây của Tổ chức giáo dục UPO sẽ giúp cha mẹ trở nên khéo léo hơn trong việc dạy trẻ lịch sự nơi công cộng.

Một số phương pháp dạy trẻ lịch sự nơi công cộng

Để một em bé trở nên ngoan ngoãn và có cách ứng xử đúng đắn ở chốn đông người, ba mẹ nên tham khảo một số phương pháp dạy bé sau. Dù áp dụng bất kỳ phương pháp dạy trẻ lịch sự nơi công cộng nào dưới đây, ba mẹ cũng cần thật kiên nhẫn và đồng hành cùng bé.

Cha mẹ làm gương

Từ lâu, quy cách ứng xử đã trở thành một trong những yếu tố phản ánh trình độ văn hóa, văn minh của một con người. Nhất là đối với các bạn nhỏ, việc học tập cách ứng xử chừng mực, lịch sự đối với người lớn sẽ cho thấy con là một em bé được giáo dục và ngoan ngoãn trong mắt mọi người. Để giúp con yêu học được điều này, cha mẹ cần đồng hành, làm gương và liên tục rèn luyện thói quen cho trẻ. 

Ví dụ khi tới một quán ăn, để con biết ứng xử sao cho phù hợp, ba mẹ cần làm mẫu trước bằng cách giữ trật tự, không nên chỉ trỏ hay nhìn chằm chằm vào mặt những vị khách xung quanh. Hãy giải thích cho con hiểu lý do vì sao con cần làm như vậy. Nơi công cộng là môi trường rất tốt để ba mẹ dạy bé bài học tôn trọng người khác.

Ngược lại, nếu ba mẹ không làm gương mà vẫn bắt ép trẻ phải làm theo những yêu cầu của mình, điều này sẽ khiến con cảm thấy khó chịu và có suy nghĩ chống đối. 

Dạy con về bảo vệ môi trường và giữ vệ sinh nơi công cộng

Bên cạnh cách ứng xử lịch sự, bài học về bảo vệ môi trường cũng như giữ vệ sinh ở nơi công cộng cũng rất cần thiết đối với trẻ nhỏ. Hãy dạy trẻ bảo vệ môi trường từ những hành động nhỏ như: không vứt rác bừa bãi, đi vệ sinh đúng nơi quy định, luôn che miệng khi hắt hơi, không tự ý ngắt hoa,… sẽ giúp con có thêm ý thức bảo vệ nơi công cộng. 

Thay vì ra lệnh cho bé: “Con không được giẫm lên cỏ”, “Con vứt rác vào thùng đi”,… ba mẹ hãy nhẹ nhàng hơn, kiên nhẫn hơn với các bé. Hãy dành thời gian giải thích cho bé hiểu về vai trò của việc bảo vệ môi trường sống và khi con góp phần bảo vệ cảnh quan chung, con sẽ là một em bé có ý thức, mọi người xung quanh sẽ yêu mến con như thế nào.

Kỹ năng sống lịch sự nơi công cộng – “im lặng” đúng lúc

Trong một vài trường hợp nhất định, ba mẹ nên dạy bé giữ im lặng đúng lúc. Đối với những nơi đòi hỏi sự riêng tư cao như: bệnh viện, rạp chiếu phim hay thư viện, bé nên giữ im lặng để tránh làm ảnh hưởng tới mọi người xung quanh. Im lặng cũng là cách để con biết tôn trọng đến mọi người.

Giữ im lặng đối với các bạn nhỏ không hề dễ dàng bởi con đang trong độ tuổi có quá nhiều năng lượng và nhu cầu nói chuyện cao. Vậy nên để bé có thể hợp tác trong những môi trường này, ba mẹ cần căn dặn và giải thích cho bé trước khi ra khỏi nhà.

Nếu thấy trẻ có các hành vi gây làm phiền người khác như đạp chân lên ghế hay la hét, làm ồn,… ba mẹ không nên im lặng làm ngơ mà hãy ngay lập tức nhắc nhở trẻ giữ trật tự. Trẻ nhỏ thường không phân biệt được âm điệu khi nói nên thường la hét thật lớn. Khi ấy, ba mẹ cần dạy con cách thể hiện những ngữ điệu sao cho phù hợp với từng hoàn cảnh, nơi chốn.

Kỹ năng xếp hàng chờ đến lượt

Ứng xử lịch sự nơi công cộng còn được thể hiện qua kỹ năng biết kiên nhẫn, xếp hàng chờ khi đến lượt. Đa số các bạn nhỏ đều không thể học được kỹ năng này mà không có sự giúp đỡ hay giải thích từ cha mẹ. Bởi trẻ nhỏ luôn tự xem mình là trung tâm của sự chú ý, tất cả mọi người đều phải nhường nhịn và thực hiện theo những điều bé mong muốn. 

Khi rèn kỹ năng xếp hàng cho trẻ, ba mẹ cần giúp bé hiểu được rằng: “Tại nơi công cộng mọi người đều có quyền bình đẳng như nhau và con không còn là người được ưu tiên như khi ở nhà nữa. Việc xếp hàng chờ đến lượt sẽ thể hiện con là một em bé lịch sự và đạt được thiện cảm trong mắt mọi người.”

Cho con hiểu về sự tôn trọng bản thân và người khác

Trẻ nhỏ thường rất hiếu động và tùy hứng. Vậy nên để bé trở nên lịch sự hơn trong cách ứng xử, ba mẹ cần cho bé hiểu về sự tôn trọng đối với người khác và với chính bản thân mình. Tôn trọng người khác được thể hiện qua các hành động và thái độ như:

• Trẻ biết chào hỏi lễ phép với người lớn tuổi.
• Trẻ không làm ồn, không gây rối hay có hành động làm ảnh hưởng tới không gian riêng tư của người khác.
• Không tự ý lấy đồ của người khác khi chưa có được sự cho phép.
• Không tò mò, chỉ trỏ hay nhìn chằm chằm vào người lạ.

Sự hiếu kỳ và tính tò mò ở trẻ nhỏ là điều không thể tránh khỏi, tuy nhiên ba mẹ hoàn toàn có thể dạy bé cách kiềm chế nó để không làm ảnh hưởng tới mọi người xung quanh. Hãy dạy trẻ biết phân biệt và tôn trọng tài sản cá nhân của người khác và cả những tài sản thuộc về công cộng, tránh để bé làm hỏng và gây tổn thất không đáng có. 

Kỹ năng chào hỏi là rất cần thiết

Phép lịch sự còn được thể hiện ở kỹ năng chào hỏi lễ phép với người lớn. Trẻ nhỏ khi biết cách chào hỏi lễ phép sẽ nhận được sự yêu mến của mọi người và tăng khả năng hòa nhập. Tuy nhiên, không phải em bé nào cũng sẵn sàng mở lời với người khác, nhất là những người lạ mà con chưa có bất kỳ tiếp xúc nào. 

Trong quá trình dạy trẻ chào hỏi lễ phép, ba mẹ cần lưu ý không nên thúc ép trẻ, điều này rất dễ mang đến tâm lý tiêu cực cho con. Thay vào đó, hãy kiên nhẫn giải thích cho  bé hiểu về tầm quan trọng của việc chào hỏi lễ phép. Lời chào có thể đem đến cho con những người bạn mới, giúp người lớn thêm yêu mến con hơn,… khi hiểu được giá trị của lời chào, bé sẽ tự giác, chủ động thực hiện mà không cần sự nhắc nhở của ba mẹ.

Đối với các bé nhỏ mới tập nói, ba mẹ có thể bắt đầu dạy bé bằng những lời chào ngắn gọn như: “con chào ông/ bà ạ”, “con chào cô/chú”,… Khi bé lớn hơn chút, hãy dạy con chào dài hơn như: “con chào dì con mới đi học về ạ”, “con chào ba mẹ con xin phép đi chơi với bạn ạ”,…

Xem thêm: Dạy trẻ kỹ năng giao tiếp với người lạ trong thực tế và trên không gian mạng

Nói lời cảm ơn – xin lỗi

Bên cạnh lời chào, kỹ năng sống nói lời cảm ơn xin lỗi đúng lúc cũng là một bài học cần thiết cho các bé trong giao tiếp hàng ngày. Khi bé biết chủ động nói lời cảm ơn hay xin lỗi cũng là lúc con đã có những nhận thức rõ ràng về hành vi, cử chỉ và lời nói của chính mình. Để lời cảm ơn, xin lỗi thể hiện rõ thành ý và sự chân thành, bạn nên dạy bé nói tròn câu, tránh nói trống không. Ví dụ, thay vì nói “xin lỗi ạ”, hãy chỉ bé nói “con xin lỗi nhiều ạ”.

Ba mẹ cũng đừng quen dành lời khen ngợi, biểu dương con khi con biết nói lời cảm ơn và xin lỗi đúng lúc, hãy luôn động viên để con trở nên dũng cảm và biết chịu trách nhiệm với hành vi của chính mình. Bởi không phải ai cũng dễ dàng nhận ra cái sai của bản thân, biết nói lời xin lỗi và biết sửa đổi.

Dạy trẻ kiểm soát cảm xúc của mình

Tương tự với ngữ điệu hay âm lượng khi giao tiếp, dạy trẻ quản lý cảm xúc là kỹ năng không thể bỏ qua. Khi kỹ năng giao tiếp của bé chưa hoàn thiện, con rất khó bày tỏ nhu cầu của mình cho cha mẹ hiểu từ đó dẫn tới việc bé thường xuyên cáu gắt, quấy phá để thu hút sự chú ý của người thân. Hay khi con không đạt được điều mình mong muốn, bị cha mẹ từ chối giúp đỡ,… con sẽ mất kiểm soát về cảm xúc. 

Kỹ năng kiểm soát cảm xúc sẽ giúp trẻ có thể tự điều chỉnh các cảm xúc tiêu cực, làm dịu bản thân khi buồn bã và điều chỉnh những cảm xúc tiêu cực ấy mà không cần bộc phát ra ngoài. Để con yêu học được kỹ năng này, ba mẹ hãy thử bắt đầu bằng việc dạy con gọi tên của các cảm xúc (vui, buồn, giận, sợ hãi) và giải thích cho bé sự khác nhau giữa cảm xúc và hành vi. 

Ví dụ: khi con bực tức không có nghĩa là con được phép đập phá đồ đạc, khi con vui không có nghĩa tất cả mọi người có cùng niềm vui với con,…

Bên cạnh đó, cha mẹ cũng nên thường xuyên quan sát và để tâm tới cảm xúc của bé bằng những câu hỏi thăm như: “Bố mẹ đang thấy con có vẻ buồn, con có thể kể cho bố mẹ nghe đã có chuyện gì xảy ra không?”

Xem thêm: 9+ thái độ của trẻ mầm non NÊN CÓ trước khi bước vào lớp 1

Khuyến khích và dành tặng con những lời khen khi con làm tốt

Đừng ngại dành cho con yêu những lời khen, lời động viên tinh thần mỗi khi trẻ làm được một việc tốt hay con học thêm được một kỹ năng mới. Bởi sự khen ngợi và công nhận của ba mẹ sẽ giúp bé có thêm động lực để học tập, giúp bé tự tin, mạnh dạn hơn trong giao tiếp.

Thế nhưng, lời khen cũng nên cần được đặt đúng lúc, đúng chỗ và cụ thể. Ba mẹ không nên khen con quá nhiều lần với những lời khen “tâng bốc”  như: “Con giỏi quá”, “Con của mẹ giỏi nhất”, “Con thật tuyệt vời”,… bởi hành động này sẽ khiến bé trở nên tự cao khi cảm thấy bản thân luôn giỏi, con làm điều gì cũng là đúng đắn.

Thay vào đó hãy dành cho bé những lời khen mang tính chất động viên và công nhận sự cố gắng của bé sẽ hay hơn: “Mẹ thấy con đã rất cố gắng, mẹ chúc mừng con nhé”, “Mặc dù việc này rất khó, nhưng con đã không bỏ cuộc phải không nào”, “Con đã tiến bộ rất nhiều, con hãy tiếp tục phát huy nhé”,…

Nhưng cũng cứng rắn và cương quyết với con khi cần!

Là bậc làm cha mẹ, ai cũng luôn yêu thương và có phần chiều chuộng con em mình. Thế nhưng, để con có thể dạy trẻ kỹ năng sống nói chung cũng như nhận thức đúng đắn, biết cách ứng xử và giao tiếp lịch sự ở nơi công cộng nói riêng, đôi lúc ba mẹ cũng cần phải cứng rắn và cương quyết dạy dỗ, sửa đổi những hành vi chưa đúng của các bé. 

Bạn có thể rèn cho bé một nếp sống kỷ luật khi nghiêm khắc đúng lúc trong quá trình dạy dỗ bé. Bởi thái độ nghiêm khắc từ ba mẹ dành cho con trẻ không đồng nghĩa với việc la mắng, ép buộc mà là để vun đắp cho con có một ý chí kiên cường và mạnh mẽ hơn. Tình yêu thương đi kèm với sự cương quyết khi cần sẽ giúp trẻ nhận biết giới hạn phụ huynh. Khi ba mẹ nghiêm khắc, tức là con đã làm sai và khiến cha mẹ thất vọng, con cần phải thay đổi.

Xem thêm: Kỹ năng sống ngày Tết – Bài học đầu xuân quý báu cho con trẻ

Một số lưu ý khác dành cho các bậc cha mẹ khi dạy con kỹ năng sống lịch sự nơi công cộng

Trước khi đi tới các địa điểm công cộng, ba mẹ cũng có thể chú ý tới một vài lưu ý sau để bé ngoan ngoãn, hợp tác hơn. 

Luôn chuẩn bị sẵn đồ chơi cho con

Chuẩn bị sẵn món đồ chơi yêu thích của trẻ, điều này có thể giúp bạn giải nguy trong tình huống trẻ quá phá phách và không chịu nghe lời. Đồ chơi sẽ thu hút sự chú ý của bé khiến con tạm ngừng quấy khóc hay mè nheo, đây cũng đang là cách dạy trẻ ăn vạ được đa số phụ huynh sử dụng. 

Khi thấy bé đã bình tĩnh và ổn định lại tinh thần, ba mẹ có thể nói chuyện và đưa ra mong muốn con giữ trật tự nơi công cộng chẳng hạn. Tuy nhiên, không nên lạm dụng cách làm này quá nhiều lần sẽ làm trẻ dần xây dựng hành vi quậy phá hay bắt ba mẹ làm theo ý mình.

Chú ý thời gian lưu lại khi đi chơi

Nếu đi bé đi chơi xa hoặc sang thăm nhà bạn bè, hàng xóm, ba mẹ nên chú ý tới thời gian lưu lại, tránh để bé có cảm giác mau chán từ đó con sẽ phá phách và mất bình tĩnh. Nếu địa điểm gia đình muốn tới không có nhiều trò chơi cho trẻ hoặc ba mẹ cần dành nhiều thời gian cho các cuộc trò chuyện, tâm sự lâu thì tốt nhất hãy để bé ở nhà và đi một mình.  

Bên cạnh thời gian, ba mẹ cũng nên lựa chọn thời tiết mát mẻ phù hợp cho những chuyến đi chơi, tránh thời tiết quá nắng gắt hay lạnh gây ảnh hưởng tới sức khỏe và tâm trạng của trẻ nhỏ.

Xem thêm: Dạy trẻ cách ăn uống lịch sự – 90% bố mẹ bỏ qua các điều sau

Luôn giữ con ở trong phạm vi quan sát

Các bạn nhỏ thường có thói quen thích vui đùa, chạy nhảy khi tới nơi đông người, nhộn nhịp vậy nên ba mẹ hãy đảm bảo luôn theo sát và giữ con trong khoảng cách an toàn nhất định. Bởi trẻ rất có thể sẽ lạc vào đám đông, bị bắt cóc hoặc bị xô ngã bởi dòng người tấp nập. 

Để những buổi đi chơi trở nên an toàn và trọn vẹn, hãy dạy trẻ học thuộc tên và thông tin cá nhân của ba mẹ (bao gồm số điện thoại, địa chỉ nhà) và hướng dẫn trẻ nên đến đâu để tìm kiếm sự giúp đỡ nếu con chẳng may đi lạc.

Việc luôn quan sát và giữ trẻ trong phạm vi an toàn còn là cách để ba mẹ kiểm soát những hành vi bộc phát của bé từ đó kịp thời can thiệp và uốn nắn con.

Hy vọng những chia sẻ ở phía trên đã phần nào giúp việc dạy trẻ lịch sự nơi công cộng trở nên dễ dàng hơn với các bậc cha mẹ. Hành trình nuôi nấng và dạy dỗ con quả thực không dễ dàng chút nào. Hãy để Tổ chức giáo dục UPO có cơ hội được giúp đỡ ba mẹ trên hành trình rèn kỹ năng sống cho các bé với khóa học KidUP dành cho các bạn nhỏ trên khắp cả nước.

Đăng ký khoá học KidUP cho bé NGAY

Tác giả/Tham vấn: LÊ ĐẶNG MINH NHẬT

Founder - CEO Công Ty CP Tiềm Năng Vô Hạn UPO

Thầy Lê Đặng Minh Nhật là nhà đào tạo, nhà nghiên cứu tâm lý giáo dục vời hơn 10 năm giảng dạy và đào tạo hơn 30.000 học viên toàn quốc. Thầy cũng là nhà huấn luyện và tư vấn cho đội ngũ nhân sự và khách hàng của các tập đoàn và doanh nghiệp: FPT, PQC hospitality, J&T express, Amyra, ILA, RMIT, AIA EXCHANGE, Chubb Life, Global Media…

"Giáo dục nào đâu phải là quần áo để khoác lên cho đẹp, bởi giáo dục vốn dĩ là khơi dậy cái đẹp từ bên trong mỗi đứa trẻ" chính là châm ngôn của thầy trong giáo dục con trẻ.